DE KWESTIE: WARMTEPOMPEN

Warmtepompwet is als schieten met een kanon op een mug’

DAVID SMEULDERS

2 uur geledenin DE KWESTIE

In 3,56 miljoen gebouwen van woningeigenaren en private verhuurders wordt de hybride warmtepomp vanaf 2026 de norm wat de demissionaire regering betreft: dat is goed voor het klimaat en de energierekening, zegt demissionair minister Hugo de Jonge.

© FOTO RENÉ BOUWMAN

David Smeulders

Er zijn subsidies en leningen: de investering is daarmee betaalbaar voor iedereen en verdient zichzelf terug. Huiseigenaren worden alleen verplicht een warmtepomp te nemen als de terugverdientijd korter is dan zeven jaar. Minister De Jonge claimt dat dat geldt voor 2,65 miljoen gebouwen. Volgens een onderzoek van Vereniging Eigen Huis halen hooguit 0,27 miljoen woningbezitters deze terugverdientijd, omdat de minister het gasverbruik verkeerd inschat en de onderhoudskosten niet meeneemt. Ook de verdiensten voor het klimaat vallen tegen. Om dit duidelijk te maken heb ik een en ander doorgerekend.

Elektriciteit

Volgens Milieu Centraal levert het installeren van een hybride warmtepomp in een matig geïsoleerde hoekwoning een gasbesparing op van 750 kuub per jaar. Maar voor de warmtepomp is 1950 kWh per jaar extra elektriciteit nodig. Deze elektriciteit wordt door elektriciteitscentrales, windparken en zonnepanelen opgewekt. In die centrales wordt natuurlijk ook CO2 uitgestoten. Voor een deel verplaatsen we dus de CO2-uitstoot van de schoorsteen van de woning naar de schoorsteen van de elektriciteitscentrale. Maar hoe groot is dat deel dan?

Elektriciteit wordt volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS, 2022) voor 35% opgewekt met zon, wind, en kernenergie. De directe CO2-uitstoot hiervan is natuurlijk nul. De rest van de elektriciteit komt van fossiele brandstoffen (aardgas, kolen, olie), afval en biomassa. Het verbranden van biomassa in een elektriciteitscentrale om stroom op te wekken zorgt volgens het Planbureau voor de Leefomgeving voor 1000-1300 gram per opgewekte kWh, terwijl dit voor aardgas maar 360 gram per opgewekte kWh is. De gemiddelde uitstoot van de totale energiemix bedraagt 366 gram CO2 per opgewekte kWh.

Veel instanties gebruiken ten onrechte een lagere waarde dan die 366 gram omdat binnen de Europese regels de uitstoot van biomassa niet meegenomen hoeft te worden. De optimistische verwachting is dat de CO2-uitstoot van de mix snel omlaag zal gaan door de nieuwe windparken op de Noordzee. Maar dan moeten die windparken de toenemende vraag naar stroom wel kunnen bijhouden zonder dat er extra kolencentrales moeten worden ingeschakeld, zoals in Duitsland.

Hoekhuis

Als we uitgaan van de huidige stroommix, weten we dat de stroom voor de hybride warmtepomp van een hoekhuis zorgt voor een uitstoot van 714 kg CO2 uit de schoorsteen van de elektriciteitscentrale. Maar omdat de woning 750 kuub gas minder gebruikt, komt er ook 1350 kg CO2 minder uit de schoorsteen van de woning zelf. De netto CO2-reductie voor deze woning bedraagt dus 636 kg per jaar. Voor alle hoekhuizen samen een reductie van 0,38 megaton per jaar. Voor andere woningtypen kan eenzelfde berekening worden uitgevoerd. We vinden uiteindelijk een totale emissiereductie van 2,69 megaton CO2 per jaar voor de 3,56 miljoen woningen. Dat komt neer op 1,7% van de totale Nederlandse CO2-uitstoot van 158,4 megaton per jaar. Dat is een geringe opbrengst voor een forse maatregel met veel subsidiegelden (duizenden euro’s per huishouden).

De warmtepompwet schiet met een kanon op een mug.

David Smeulders is hoogleraar Energietechnologie aan de TU Eindhoven