Gasunie zal naar verwachting tussen 2027 en 2030 een complete ringleiding hebben gerealiseerd om waterstof door heel Nederland te distribueren.’’

Een oude CV-ketel en een waterstofketel in het Hydrogen Experience Centre, het waterstofhuis van Kiwa en Alliander. Het woonhuis dient als opleidingslocatie voor monteurs, die zo kunnen leren hoe aardgasvoorziening in woonwijken geschikt kan worden gemaakt voor waterstof. © ANP

Een alternatief voor de warmtepomp: je huis verwarmen op waterstof

Niet alle huizen kunnen zomaar van het gas af. Sommige woningen zijn simpelweg niet goed genoeg te isoleren om bijvoorbeeld een warmtepomp te plaatsen. Om toch een duurzame woning te krijgen, is stoken op waterstof in de toekomst een alternatief. Bij verbranding van waterstof komt geen CO2 vrij en dat is meteen ook het grote voordeel.

Dirk Krijgsman 02-11-23, 09:15 Laatste update: 02-11-23, 10:52

Jurgen Janzen (69) verwarmt zijn huis nu ongeveer een jaar met waterstof. Hij neemt deel aan één van de verschillende pilots in Nederland. ,,Het bevalt goed. Het is voor ons net zo comfortabel als met aardgas stoken. En ook de andere deelnemers uit de straat zijn zeer tevreden.’’

Janzen woont samen met zijn vrouw in beschermd stadsgebied Berkeloord in Lochem. Oude monumentale woningen van meer dan honderd jaar oud, waaraan vanbuiten en ook vanbinnen weinig aan gesleuteld mag worden om het historische karakter van het pand te behouden. Verduurzamen met HR++ glas, nieuwe radiatoren en een warmtepomp was dan ook geen optie. Via een bewonersinitiatief dat op zoek was naar alternatieven voor aardgas hoorde Janzen over het waterstofproject van Alliander.

Alternatieve oplossing

In eerste instantie had Janzen twijfels over de deelname. ,,We waren net klaar met een restauratie van onze woning, een rijksmonument uit 1885. Vanuit het project werd een maximum gasverbruik van 3500 m3 per jaar gesteld. Ondanks de isolering tijdens de restauratie, zaten we nog steeds boven dat niveau. Bovendien was het met mijn achtergrond in de energiesector al duidelijk dat een cv-ketel op waterstof kon werken. Dus die test vond ik niet zo interessant.’’

Uiteindelijk ging Janzen toch overstag. ,,Na plaatsing van vacuümglas kwam ons verbruik onder de 3500 m3 en zijn we toch aangehaakt, voornamelijk vanwege het grotere geheel. De netbeheerder kan onderzoeken of het bestaande gasleidingennetwerk voldoet. Verder vind ik het goed dat er aandacht komt voor alternatieve oplossingen. Niet elke woning kan zomaar van het gas af.’’

Wat is waterstof?

Het gebruik van waterstof is niet nieuw. Het wordt al tientallen jaren gebruikt in de industrie als grondstof voor productieprocessen. Maar ook als brandstof wordt waterstof al toegepast. Sommige vrachtwagens rijden bijvoorbeeld al op waterstof.

Het waterstofmolecuul, opgebouwd uit twee waterstofatomen (H2), is het kleinste molecuul op aarde. Waterstof komt in de natuur niet voor als losse stof, maar als onderdeel van andere stoffen zoals water (H2O, waterstof en zuurstof). Het is een reukloos, kleurloos, niet-giftig, maar wel brandbaar gas.

Hoe werkt het verwarmen van je huis op waterstof?

Waterstof als brandstof voor je woning is dus inmiddels ook mogelijk, maar voorlopig alleen via geselecteerde pilotprojecten, zegt Maurice Meulenbrugge, product manager bij Remeha, producent van duurzame binnenklimaatoplossingen. ,,Je hebt daar een waterstof cv-ketel voor nodig. Die verbrandt net als een normale cv-ketel het gas. De warmte die daarbij vrijkomt, verwarmt het water in een gesloten cv-circuit. Net zoals bij een reguliere cv-ketel op aardgas. Daarnaast heb je een nieuwe, voor waterstof geschikte, waterstofgasmeter nodig en natuurlijk ook het daadwerkelijke waterstofgas.’’

Dat gas komt via een zogeheten tubetrailer, een vrachtwagen met een enorme gasfles, naar het industrieterrein bij Lochem. ,,Daar is een reduceerstation gebouwd dat de druk van het gas naar het juiste niveau verlaagt en middels een nieuwe leiding wordt aangesloten op het bestaande gasleidingennetwerk. Via dat netwerk krijgen de deelnemers waterstof naar hun woning geleid. Voor de bewoners in de straat die aardgas blijven gebruiken, is een nieuwe leiding aangelegd. Op die manier kan energiebedrijf Alliander het bestaande gasleidingennetwerk goed testen op waterstof.’’

Groene, blauwe en grijze waterstof

Bij verbranding van waterstof komt geen CO2 vrij en dat is meteen ook het grote voordeel. Hoe de waterstof wordt geproduceerd, bepaalt wel de duurzaamheid. Is de waterstof gemaakt met behulp van zonne- of windparken, dan hebben we het over groene waterstof. Wordt de waterstof gemaakt met behulp van aardgas, dan noemen we het grijze waterstof. Wordt de CO2 die daarbij vrijkomt afgevangen en opgeslagen, bijvoorbeeld in oude gasvelden in de Noordzee, dan noemen we het blauwe waterstof. Op dit moment is bijna alleen maar grijze waterstof beschikbaar.

Veiligheid

Ondanks het explosieve verleden van waterstof is het toepassen van waterstof nu geheel onder controle, vertelt Meulenbrugge. Bij de gasmeter in de woning en bij de ketel zit een waterstofmelder die waarschuwt bij mogelijk gevaar. ,,Daarnaast hebben de leidingen buitenshuis een veiligheidssysteem waarbij kleppen automatisch dichtvallen in geval van een lek.’’

Janzen is zeer te spreken over alle maatregelen. ,,In het begin hadden we wel twee hele kleine lekken in het leidingennetwerk, maar die zijn gelijk gespot en gedicht door de netbeheerder. Met alle aanwezige veiligheidsapparatuur voelen we ons geheel veilig.’’

Wanneer kiezen voor waterstof?

Verwarmen op waterstof zal de komende tijd nog niet op grote schaal gebeuren en zeker niet op individueel niveau. Om het voor een netbeheerder rendabel te maken, zal dat op wijkniveau zijn. Maar je kunt nu alvast wel voorsorteren op verwarmen met waterstof, zegt Meulenbrugge. ,,Wanneer je een niet meer te verduurzamen woning hebt en je buren zitten in hetzelfde schuitje, dan kun je een hybride oplossing kiezen waarbij de nieuwe aardgas cv-ketel dezelfde aansluitingen heeft als de toekomstige waterstof cv-ketels. Zo is het te zijner tijd slechts een kwestie van de oude ketel van de wand halen en de nieuwe ophangen. Dat deze hybride combinatie toekomstbestendig is, gaan we laten zien in een nieuw waterstofproject in Hoogeveen.’’

Volgens Meulenbrugge worden waterstof cv-ketels niet veel duurder dan de huidige ketels. ,,Ook de installatiewerkzaamheden zijn te vergelijken met een cv-ketel op aardgas en dus niet veel duurder.’’

Toekomstperspectief

De eerste waterstof cv-ketels voor consumenten en midden- en kleinbedrijf komen vanaf 2025 op de markt, verwacht Meulenbrugge. ,,Deze ketels kunnen we dan in grotere projecten inzetten, zoals project ‘Stadaardgasvrij’ in Stad aan ‘t Haringvliet.

Gasunie zal naar verwachting tussen 2027 en 2030 een complete ringleiding hebben gerealiseerd om waterstof door heel Nederland te distribueren.’’

Sybe bij de Leij van netbeheerder Enexis, verwacht ook dat waterstof pas na 2030 een goed verkrijgbaar product is. Voordat het op grote schaal wordt toegepast moet volgens haar nog het een en ander gebeuren. ,,Ook de prijs van waterstofgas is momenteel nog drie keer zo hoog als aardgas. Met behulp van subsidies van onze overheid en de Europese Unie betalen deelnemers van pilotprojecten niet meer dan de huidige gasprijs. Maar ook nadat we in Nederland alle geplande nieuwe wind- en zonneparken draaiende hebben, zullen we waterstof moeten importeren uit zonnigere gebieden zoals het Midden-Oosten of Afrika. Zodra die infrastructuur ook op orde is, ontstaat een betere prijs.’’

Ondertussen zorgen de diverse pilots voor de nodige ervaring. ,,In november 2023 sluit Enexis 33 huurwoningen aan op een waterstofnetwerk in het Groningse dorp Wagenborgen’’, weet Bij de Leij. ,,Bij deze jaren zeventig woningen maken we gebruik van een waterstof cv-ketel in combinatie met een hybride warmtepomp en zonnepanelen. In eerste instantie komt de waterstof via een tubetrailer. In een latere fase maken we ook lokaal groene waterstof.’’