PREMIUM Het beste van De Telegraaf

Van het gas af gaan pakt honderden euro’s duurder uit: ’Dat was niet beloofd’

THEO BESTEMAN

Aangepast: Gisteren, 10:01 Gisteren, 07:00 in GELD

AMSTERDAM – Alle huishoudens gaan van het gas af. Dat is goed voor milieu en portemonnee, predikt het kabinet. De praktijk blijkt voor consumenten vaak een teleurstelling. Als huurder betaal je vaak meer, energieleveranciers rekenen hun kosten maximaal door. „De energietransitie gaat soms veel geld kosten.” Moet je wel meedoen?

© ANP/HH

Sommige Nederlanders weigeren van het gas af te gaan

„Ik wist niet dat het zóveel werk zou zijn”, zegt de gepensioneerde Wim, zelf jaren werkzaam geweest in de bouw voor zijn huurwoning in Amsterdam. Met zijn vrouw Marga kreeg hij een aankondiging: de hele straat ging van het gas af. „Ze zijn er wéken mee bezig geweest.” De straat moest ook open voor de netbeheerder. Met een kop koffie erbij sloeg Wim alles geboeid gade. „Ja, dit is toch een beetje geschiedenis: alles wat sinds de jaren 60 is aangelegd gaat eruit.”

Binnenshuis zag hij hoe behalve de gasmeter ook de hoofdleiding verdween, de bekasting met een drukregelaar en wat leidingen en isolatie. „Omdat het hier oudbouw is, gebeurde weinig standaard. Ik hoop dat het verderop makkelijker gaat.”

BEKIJK OOK:Cv-ketel centraal op energiespreekuur: kan huis met dwang van gas af?

De kosten tikken aan. Netbeheerders zijn volgens het Economisch Instituut voor de Bouw zo’n €40.000 kwijt om een huis van het gas af te halen. De helft daarvan is nooit terug te verdienen, aldus het onderzoekscentrum.

Verzet

Onder corporaties en huurdersverenigingen rijst verzet. Sociale huurders die in Rotterdam overstapten op stadsverwarming krijgen hoge vaste kosten daarvan doorberekend door de leverancier. Daarnaast rekenen die het maximumtarief van variabele kosten van €47 per gigajoule door. Opgeteld honderden euro’s meer dan toen ze gas hadden. De bijkomende vastrechtkosten mogen van de toezichthouder ACM hooguit €796 per jaar zijn. Daar zit Vattenfall in Amsterdam meteen aan. Dat wordt corporatie Ymere te gortig.

„Wij, andere corporaties en de gemeente Amsterdam zijn op z’n zachtst gezegd verbaasd”, aldus directeur Erik Gerritsen. „Dat was niet wat we met elkaar hadden afgesproken.” Dat bewoners boos zijn op Vattenfall begrijpt hij. „Ik zou dat ook zijn als je iets anders was beloofd.” Er komt hoe dan ook een oplossing, verzekert Gerritsen. „Eén ding weet ik zeker: de extra prijsverhoging komt niet op het bordje van sociale huurders.”

BEKIJK OOK:Hoogleraar: ’Helft bevolking in de kou na afkoppelen gasnet’

Volgens branchevereniging Netbeheer Nederland zijn er ruim zeven miljoen gasaansluitingen voor kleinverbruikers. Het kabinet wil iedereen van het gas af hebben om in 2050 te helpen de CO2-uitstoot te beperken. Als alternatief is er naast het warmtenet nog de warmtepomp, een zonneboiler met panelen of geothermie, de aardwarmte-aansluitingen.

Ingreep Rijk

Maar het tempo van afsluiten is laag. De Ombudsman zag het eind vorig jaar al fout gaan. „Gemeenten hebben vaak moeite om de brede groep bewoners te betrekken.”

De politiek broedt op versnelling. Ook om de kosten laag te houden. De uitrol loopt nu stuk op weigeraars in de straat. Die kunnen goede redenen hebben, maar maken het voor iedereen duurder, beaamt de Vereniging Eigen Huis. „Stel dat je van de tweehonderd woningen vier huiseigenaren hebt die niet willen, dan moet je daar een heel gasnetwerk in stand houden om alleen die woningen nog te bedienen. Daar betaalt de rest ook aan mee”, aldus de woordvoerder. De kosten worden immers over iedereen uitgespreid.

BEKIJK OOK:Geen aardgas meer voor landheer

De deze maand in de Tweede Kamer te behandelen Wet gemeentelijke instrumenten warmtetransitie geeft gemeenten de bevoegdheid huizen gedwongen af te sluiten om de overgang ’goed en betaalbaar’ te maken. Er is vaak enige tijd. Mensen moeten binnen acht jaar na de melding door de gemeente van het gas af.

„Maar in acht jaar kan er van alles in iemands leven gebeuren. Je moet kijken naar wat het betekent voor individuele huiseigenaren”, aldus Vereniging Eigen Huis (VEH). Zij roept gemeenten en netbeheerders op maatwerk te leveren. „De energietransitie gaat in sommige gevallen veel geld kosten.”

Subsidies

Voor huishoudens zijn er subsidies voor een warmtepomp, zonneboiler en isolatie. Daarnaast zijn er gunstige leningen via het Warmtefonds, rentevrij voor lage- en middeninkomens. Maar dat is een kluwen, met moeilijke technische begrippen. „Veel burgers kunnen niet zelf de onrendabele top financieren en hebben moeite met het aanvragen van subsidies”, waarschuwde de Ombudsman de politiek. Vooral in de sociale huur gaan weinig mensen over. Maak die financiële steun veel overzichtelijker voor huiseigenaren en huurders, bepleit de Ombudsman. Alleen zo krijg je mensen mee.

BEKIJK OOK:‘Huizenbezitter dupe van gasverbod in 2019’

„De kosten van de overgang worden vaak veel positiever voorgespiegeld dan in werkelijkheid blijkt”, zegt de woordvoerder van de Woonbond. „Vaak moét en zal zo’n project slagen. Hoe het dan uitpakt, dat zien ze later wel.” Zo verlies je aan het begin van de hele overgang de steun van mensen, stelt hij.

„De verduurzaming van de bestaande gebouwen is een vrolijke chaos: iedereen die er zin in heeft, gaat aan de slag”, constateert voorzitter Olof van der Gaag van de duurzame bedrijvenvereniging NVDE. Dat zijn vooral de hoogopgeleide mensen met een goed inkomen die de weg weten te vinden. Maar veel lager opgeleiden met een lager gering inkomen haken niet aan, klaagt ook de Woonbond. Zo wordt de energietransitie iets voor de rijkeren.

Lagere kosten

„Het is nodig om planmatig de hele wijk aardgasvrij te maken”, bepleit Van der Gaag. „De uitvoering wordt dan zeker een kwart efficiënter. Aannemers en installateurs kunnen dan baantjes trekken door de wijk”, zo beschrijft hij in zwemtermen de kostenbesparingen. „Netbeheerders weten dan ook waar en wanneer het elektriciteitsnet moet worden uitgebreid.” Wat nodig is als alle woningen een warmtepomp krijgen.

BEKIJK OOK:Topman Remeha: ons gasnet is nog goud waard

Prijsvergelijker Independer ziet onder de streep toch financiële voordelen. „Ondanks dat het geld kost, ga je er uiteindelijk wel op vooruit”, berekent zijn energiespecialist Joris Kerkhof. Bovendien dwingt de overheid consumenten: de belasting die je betaalt over gasverbruik gaat omhoog, de heffing voor stroom voor een warmtepomp, inductiekookplaat of elektrische auto blijft relatief laag.

’Van het gas af’ gaat in de nieuwbouw anders dan in de sociale huur bij Wim en Marga: je krijgt van meet af aan vrijwel geen gasaansluiting meer. Noch een cv-ketel op gas. „Dat tikt best aan, helemaal als de nieuwbouw-doelen van honderdduizend woningen per jaar worden gehaald”, zegt Olof van der Gaag van de Nederlandse Vereniging van Duurzame Energie, bedrijven betrokken bij die overgang.

Gasfans

Bij huurders belooft het Rijk dat netbeheerders met corporaties hooguit twee- tot vierhonderd woningen per keer van het gas halen. Soms verwijderen ze op verzoek niet alle leidingen, maar verzegelen ze alleen je gasmeter. Die ingreep kost zo’n €100. Dan kun je testen of elektrisch koken zonder gas wel zo lekker gaat. Of wellicht wil een fervente gaskoker je woning overnemen, en wordt het zegel verwijderd.

BEKIJK OOK:Van het gas af: kan ik mijn huis straks wel verwarmen?

Dat laten verzegelen mag, vanwege de veiligheid, hooguit een jaar lang waarin je geen netbeheerkosten betaalt, tipt vergelijker Pricewise. Die periode kun je na die twaalf maanden niet verlengen. Als je de gasaansluiting niet meer gebruikt en alles laat liggen, ben je wel een dief van je eigen portemonnee, aldus Pricewise: je betaalt zo’n €15 per maand aan kosten.

Huiseigenaren kunnen ook zelf de afsluiting en verwijdering aanvragen, de netbeheerder sluit dan af. Het loonde aanvankelijk ermee te beginnen. Sinds voorjaar 2021 hoefden huishoudens niet voor de verwijdering te betalen. Maar de rechter greep in: netbeheerders mochten de kosten voor verwijdering toch in rekening brengen.

Stroom goedkoper

Inmiddels heeft de toezichthouder ACM een deal met de netbeheerders: huishoudens betalen geen afsluitkosten. Overigens wel als het met haast moet, dan berekent de netbeheerder een spoedtarief. Daarbij verrekent de netbeheerder zijn kosten van het verwijderen van de gasaansluiting met de aansluitkosten die alle huishoudens met een gasaansluiting betalen.

Wie helemaal van het gas gaat, bespaart gemiddeld op zo’n 1200 kuub gas in doorsnee zo’n €1395 aan verbruikskosten, aldus belangenvereniging United Consumers. Maar dan gebruik je natuurlijk wel meer stroom, zoals voor die inductieplaat, waarschuwt zij: tot zo’n 5430 kilowattuur per jaar, tegen 2800 kWh voordat je van het gas ging. Bij de kleine lettertjes staan nog andere posten: de vaste leveringskosten en kosten afhankelijk van je verbruik. Maar daar staat een heffingskorting tegenover.

BEKIJK OOK:Zuiniger stoken en lagere gasprijs helpen: consument is gemiddeld €300 goedkoper uit

Wat doe je als de gemeente je wijk aanwijst om van het gas af te gaan en je oude ketel het maar net redt wellicht? De Consumentenbond biedt via zijn CV-Collectief de mogelijkheid om een ketel te huren of dat nog iets terugkrijgt voor een cv-ketel die gekocht is. Omdat gemeenteplannen vaak uitlopen, kan die optie handig zijn, denken de experts.

Wie door de netbeheerder alles wat aan gas herinnert laat verwijderen betaalt geen netbeheerkosten meer voor gas. Dat scheelt toch al snel €200 per huishouden, aldus vergelijker Gaslicht.com die de kosten van Enexis, Liander en Eneco vergeleek.